Sluiscomplex, Diepwal / Roomsterweg, Leek
In het Leekster Hoofddiep is het veenkoloniaal verleden duidelijk terug te vinden. Het was de eerste vaart in Stad en Ommelanden die voor de commerciële turfgraverij werd gegraven. De gewonnen turf werd via dit kanaal afgevoerd. In de beginjaren waren er verschillende houten verlaten (sluizen) om het verschil in hoogte tussen Leek en de verveningen veel verder naar het zuidwesten op te kunnen vangen. In de periode 1784-1786 vonden voor het eerst ingrijpende maatregelen plaats op Diepswal. De houten verlaten werden vervangen door drie stenen sluizen, alle met een waterbesparende sluiskolk. Zo kon ook een praam of schip geschut worden. Rond 1900 was het met de turfvaart gedaan en de daaropvolgende ontginningsactiviteiten wilden niet zo goed vlotten. In 1924 werden het middelste en bovenste verlaat opgeruimd en vervangen door een nieuwe; de huidige sluis op Diepswal. Bij de oplevering van de aangebrachte vernieuwingen die het diep weer bruikbaar moesten maken, voldeed de ‘opgewaardeerde’ scheepvaartweg al niet meer en werd het kanalenstelsel vrijwel nutteloos. Een neerwaartse spiraal volgde, met als onvermijdelijke afloop in 1956: het scheepvaartverkeer op het Leekster Hoofddiep en op de Jonkers- en Wilpstervaart werd stilgelegd. Door het gedeeltelijk dempen van het Leeksterdiep in het dorp Leek veranderde de status van de sluis op Diepswal. Ooit bedoeld om hoogteverschillen voor de scheepvaart te overwinnen, is de ‘sluis’ voor het waterschap Noorderzijlvest vooral nog van belang voor de waterhuishouding.
Overzicht deelnemers Westerkwartier
Dit is een vrij toegankelijk monument, dat u ook tijdens Open Monumentendag kan bezoeken
